De bovenstaande vraag zal u, beste lezeressen en lezers, misschien vreemd in de oren klinken. Hoezo bevrijden en waarvan? Toch is ze actueel. Nog heel kort geleden werd in ons land immers discussie gevoerd over het Griekse uitstapje van ons koninklijk gezin – velen waren van mening dat het niet had moeten plaats vinden.

Door de regering kon de Koning niet in het openbaar tot de orde worden geroepen, want volgens onze Grondwet is de Koning onschendbaar en zijn de ministers verantwoordelijk. Het is aan de andere kant natuurlijk bizar dat de ministers verantwoordelijk worden gehouden voor alles wat de Koning doet, zelfs al zijn ze niet op de hoogte. Zowel de Koning als het kabinet zouden kunnen voelen dat ze daardoor onder druk staan, vooral de Koning onder druk van de ministers.

Het is vaker voorgekomen in onze geschiedenis, dat de opvattingen en het gedrag van de Koning(in) en de opvattingen van de ministers met elkaar op gespannen voet stonden. De vraag kwam bij mij op: waarom pakken we dit probleem niet structureel aan, zodat aan beide kanten meer duidelijkheid bestaat over wat mag en wat niet mag? Ik nam onze Grondwet ter hand, raadpleegde de grondwetten van enkele andere landen en na enig denkwerk formuleerde ik mogelijke oplossingen, die ik u hierbij onder de titel “Bevrijd de Koning” als discussiestuk aanbied.

De inhoud kan als volgt worden samengevat. De Koning blijft ons staatshoofd en dit wordt ook uitdrukkelijk in de Grondwet vermeld. Hij maakt grondwettelijk geen deel meer uit van de regering en blijft ook geen voorzitter van de Raad van State. De ministeriële verantwoordelijkheid voor zijn daden wordt opgeheven. In beginsel wordt hij dus vrij om te doen wat hem goed dunkt. Wel worden in de Grondwet uitdrukkelijk enkele bepalingen opgenomen, waaraan het staatshoofd zich heeft te houden en moet het zelfs mogelijk worden, dat hij, onder voorwaarden, wordt afgezet. Tenslotte komt de vraag aan de orde wanneer en hoe het mogelijk moet zijn, de monarchie te beëindigen en te kiezen voor een andere staatsvorm, bijvoorbeeld voor een republiek.

Klik hier om het hele discussiestuk, getiteld “Bevrijd de Koning”, in te zien en eventueel te downloaden. Het onderwerp is het waard, dat over deze problematiek een brede en levendige discussie wordt gevoerd. In het beste geval zou deze kunnen uitmonden in wijziging van onze Grondwet.

Willen wij dat?

De Koning en de minister-president nodig ik uit, met elkaar over deze denkbeelden van gedachten te wisselen. De fracties van de Tweede Kamer zouden zich kunnen afvragen, in hoeverre zij met behulp van hun recht van initiatief denkbeelden als deze in de Grondwet zouden kunnen verankeren, gesteld al dat zij zich aangesproken voelen. In het land zouden geïnteresseerden van allerlei herkomst zich in de discussie kunnen mengen, van Oranjeverenigingen tot en met het Republikeins Genootschap, om maar iets te noemen. Ook biedt deze proeve mogelijkheden voor onderwijsinstellingen, bij te dragen tot vergroting van de kennis van onze Grondwet en tot verdieping van het inzicht in de constitutionele monarchie, pijler van ons staatsbestel. Onderwijs is immers essentieel voor de toekomst van ons democratisch staatsbestel. Ongetwijfeld kunnen tegen de voorgestelde ideeën zowel inhoudelijke als wetgevingstechnische bezwaren worden ingebracht. Het gaat evenwel in de eerste plaats om de strekking ervan; die moge voldoende duidelijk zijn voor een vruchtbare discussie.

Jan van Putten

Oud-hoogleraar politicologie (Vrije Universiteit)

Oud-journalist

Oud-leering Chr. Gymnasium Sorghvliet

E-mail: puttenfox2@ziggo.nl